总理说 | 激发“双创”活力，听...

Почвен профил

百度 经过调查取证，初步认定，该旅游团涉嫌不合理低价游。

Почва — површинскиот сло? од литосферата на Зем?ата ко? на?често е плоден и претставува пове?ефункционален хетероген и отворен четирифазен структурен систем ко? се образува со раздробува?е на карпите и животната активност на организмите. Таа се смета за посебна природна мембрана (биогеомембрана) што го регулира заемоде?ството ме?у биосферата, хидросферата и атмосферата на Зем?ата. Почвата се образува под вли?ание на климата, рел?ефот, првобитниот почвообразувачки матери?ал (родителски матери?ал или матичен супстрат), но исто така и од микроорганизмите и останатите живи организми. Почвата се менува со текот на времето.

Според ГОСТ 27593-88, почвата е независно природно-историско органоминерално природно тело кое се создало на површината на Зем?ата како резултат на долготра?ното изложува?е на биотичките, абиотичките и антропогените чинители, кое се состои од тврди минерални и органски честички, вода и воздух и кое има специфични генетско-морфолошки сво?ства создадени за растот и развитокот на растени?ата при соодветни услови.

Со изучува?е на почвата се занимава педологи?ата (понекогаш се употребува поедноставниот поим — наука за почвите).

Терминологи?а

При изучува?ето на почвата секогаш се сре?аваме со следните поими:

• Почвен профил — севкупност на генетски споени и закономерно менувачки почвени хоризонти на кои се расчленува почвата при процесот на почвообразува?е (педогенеза);
• Почвен хоризонт — специфичен сло? од почвениот профил ко? се образува како резултат на де?ството на почвообразувачкиот процес;
• Почвен покров — севкупноста на почвата што ?а прекрива Зем?ината површина.

Морфологи?а

Профил на светлосива шумска почва..

Во процесот на почвообразува?е, пред сè под де?ството на вертикалниот (искачувачки и симнувачки) проток на матери?а и енерги?а, а исто така и на нееднородноста на распространува?ето на живата матери?а, матичниот супстрат се расло?ува на генетски хоризонти. Често почвите се образуваат на првобитни вертикално нееднородни двочлени карпи, состо?ба ко?а има вли?ание на почвообразува?ето и распоредот на хоризонтите.

Хоризонтите се сметаат за еднородни или хомогени (низ целата почвена маса) делови на почвата, ме?усебно поврзани и заемно обусловени, кои се одликуваат по хемискиот, минералошкиот, гранулометричкиот состав, физичките и биолошките сво?ства. Комплексот од хоризонти, сво?ствен на даден тип на почвообразува?е, го образува почвениот профил.

Хоризонтите овозможуваат да се определи градбата на профилот. На пример, за подзолните почви, профилот е следен: A₀-A₀A₁-A₁-A₁A₂-A₂-A₂B-BC-C..

Се сре?аваат следните типови на хоризонти:

• Органогени — простирка (A₀, О), тресетен хоризонт (Т), типичен хумусно-акумулативен хоризонт (A_h, H), дернина (A_d), недоразвиен хумусно-акумулативен хоризонт (А) итн. Овие хоризонти се одликуваат со натрупува?е на биогена органска матери?а.
• Алуви?ални — подзолни, лесивизирани, солодизирани, сегрегирани хоризонти; се означуваат со буквата Е со индекс или со A₂. Се одликуваат со изнесува?е на органските и/или минералните составни делови.
• Илуви?ални — В со индекси — се одликуваат со натрупува?е на материите изнесени (отстранети) од алуви?алните хоризонти.
• Метаморфни или камбични — B_m — се образуваат за време на преобразбата на минералниот дел на самото место.
• Хидрогено-акумулативни — S — се образуваат во зоната на максимално натрупува?е на материи (леснорастворливи соли, гипс, карбонати, оксиди на железото итн.) кои се донесуваат од површинските води.
• Коровни — К — хоризонти кои се зацементирани со различни материи (растворливи соли, гипс, карбонати, аморфен силициум, оксиди на железото и др.).
• Гле?ни — G — со преовладувачки оксидо-редуцирачки услови.
• Потпочвени — G — матичен супстрат (С) од ко? се образува почвата и лежи на цврсти карпи со различен од него состав.

Тврда фаза на почвата

Почвата е високодисперзна и во неа има голема вкупна површина на тврди честички: од 3—5 м²/ф во песочните до 300—400 м²/г во глинестите почви. Благодарение на дисперзноста, почвата има голема порозност: обемот на порите може да достигне од 30% од вкупниот обем во заблатените минерални почви, па до 90% во органогените тресети. Просечно порозноста на почвата изнесува 40—60%.

Густината на тврдата фаза (ρs) на минералните почви се движи од 2,4 до 2,8 г/см³, а ка? органогените 1,35—1,45 г/см³. Порозноста (ε) е поврзана со густината според следната формула:

ε = 1 — ρ_b/ρ_s

Минерален дел на почвата

Минерален состав

Приближно 50-60% од обемот (волуменот) и до 90-97% од масата на почвата се состои од минерални компоненти. Минералниот состав на почвата се разликува по составот на карпите од кои таа се образувала — колку постара е почвата, толку посилна е оваа разлика.

Минералите кои се ?авуваат како остаточен (резидуален) матери?ал при раздробува?ето и почвообразува?ето се наречени првични или примарни минерали. Во зоната на хипергенезата пове?ето од нив се нестабилни и се распа?аат со различна брзина. Едни од првите кои се распа?аат се оливинот, амфиболите, пироксените и нефелинот. Постабилни се момироките кои чинат 10-15% од масата на тврдата фаза на почвата. Многу често се ?авуваат во облик на релативно големи песочни честички. Со висока отпорност се одликуваат епидотот, дистенот, гранатот, ставролитот, цирконот и турмалинот. Нивната застапеност е незначителна, ме?утоа тие даваат индикации за потеклото на матичниот супстрат и времето на почвообразува?е. На?отпорен е кварцот, ко? се раздробува за неколку милиони години. Благодарение на ова во услови на продолжено и интензивно раздробува?е, придружено со изнесува?е на производите од распа?а?ето на минералите, произледува неговата релативна акумулаци?а.

Почвата се одликуваа со висока содржина на вторични или секундарни минерали, образувани како резултат на големата хемиска преобразба на првичните минерали, или, пак, синтетизирани непосредно во почвата. Особено важна улога ме?у нив имаат глинените минерали — каолинит, монтморилонит, халуазит, серпентин и многу други. Тие имаат високи сорпциони (впивачки) способности, поголем капацитет за размена кат?они и ан?они, способност за набабрува?е и задржува?е на водата, адхези?а итн. Овие сво?ства во голема мерка се обусловени од апсорптивниот капацитет на почвата, не?зината градба и во краен случа?, плодноста.

Високата содржина на минерални оксиди и хидроксиди на железото (лимонит, хематит), манганот (вернадит, пиролузит, манганит), алуминиумот (гибсит) и др., исто така вли?ае на сво?ствата на почвата — тие учествуваат во образува?ето на структурата, почвениот апсорптивен комплекс (особено ка? силно растреситите тропски почви), а земаат учество и во оксидационо-редукционите процеси. Голема улога во почвата играат карбонатите (калцит, арагонит, видете карбонатно-калциумова рамнотежа во почвата). Во сушните региони во почвата често се натрупуваат леснорастворливи соли (натриум хлорид, натриум карбонат и др.), кои вли?аат на целиот тек на почвообразувачкиот процес.

Гранулометрички состав

Фереов триаголник

Пове?е за оваа тема ?е на?дете на: Гранулометрички состав.

Во почвата можат да се на?дат честички со пречник помал од 0,001 мм, како и такви со пове?е од неколку сантиметри. Помалиот пречник на честичките означува поголема специфична површина, а ова од сво?а страна — поголеми вредности на капацитетот за размена на кат?они, водозадржувачка способност, подобра агрегаци?а, но помала порозност. Тешките (глинести) почви можат да имаат проблеми со содржината на воздух, а лесните (песочните) — со водниот режим.

За подробна анализа на целиот можен ди?апазон на големини, разните честички со определена големина се делат на оддели наречени фракции. Не постои унифицирана класификаци?а на честичките. Во руската педологи?а се користи скалата на Никодим Антонович Качински. Особеностите на гранулометричкиот (механички) состав на почвата се дадени врз основа на содржината на фракци?ата од физичка глина (честички помали од 0,01 мм) и физички песок (пове?е од 0,01 мм), има??и го предвид и типот на почвообразува?е.

Во светот широко се применува определува?ето на механичкиот состав на почвата по Фереовиот триаголник: на една страна се нао?а фракци?ата на прав (честички од 0,002-0,05 мм), на друга фракци?ата на глинени честички (< 0,002 мм), а на трета — песочни честички (0,05-2 мм), кои се сретнуваат на местата каде се сечат сегментите од триаголникот. Внатрешно триаголникот е разделен на сегменти (отсечоци) од кои секо? соодветствува на одреден гранулометрички состав на почвата. При тоа не се зема предвид типот на почвообразува?е.

Органски дел на почвата

Во почвата има одредено количество на органска матери?а. Во органогените (тресетни) почви таа може да преовладува, а во пове?ето минерални почви не?зиното количество не надминува неколку проценти во горните хоризонти.

Во составот на органската матери?а во почвата влегуваат како растителни, така и животински остатоци кои не ги загубиле одликите на анатомската градба, како и одделни хемиски соединени?а наречени хумус. Во составот на хумусот се нао?аат неспецифични материи со позната градба (липиди, ?аглеводороди, лигнин, флавоноиди, пигменти, восок, смоли итн.), кои сочинуваат од 10 до 15% од вкупниот хумус, но и специфични хумусни киселини кои се создаваат од овие материи.

Хумусните киселини немаат определена формула и претставуваат одделна класа на макромолекуларни соединени?а. Во советската и руската педологи?а тие традиционално се делат на хумински и фулвокиселини.

Елементарниот состав на хуминските киселини (по маса) е следен: 46—62 % C, 3—6 % N, 3—5 % H, 32—38 % O. Составот на фулвокиселините е: 36—44 % C, 3—4,5 % N, 3—5 % H, 45—50 % O. Ка? двете соединени?а се сре?ава и сулфур (од 0,1 до 1,2%) и фосфор (стотици и десетици делови од %). Молекуларната маса на хуминските киселини изнесува 20-80 kDa (минимална 5 kDa, максимална 650 kDa), а на фулвокиселините е 4-15 kDa. Фулвокиселините се подвижни, растворливи се при секаква pH вредност (хуминските се таложат во кисела средина). Односот на ?аглеродот во хуминските и фулвокиселините (Cгк/Сфк) се ?авува како важен показател за хумусната состо?ба на почвата.

Во молекулите на хуминските киселини се издво?ува ?адрото, кое се состои од ароматичен прстен, ко? понекогаш може да биде и азотосодржечко хетероциклично соединение. Прстените се соединуваат со ,,мостови‘‘ од дво?ни врски кои создаваат издолжен кон?угиран ланец, што ?а дава темната бо?а на супстанцата. ?адрото е опкружено со периферни алифатични ланци, ме?у кои од ?аглеводороден и полипептиден тип. Ланците имаат различни функционални групи (хидроксилни, карбонилни, карбоксилни, аминогрупи и др.), што е причина за високиот апсорпционен капацитет од 180—500 мг-екв/100 г.

За структурата на фулвокиселините се знае многу помалку. Тие имаат ист состав на функционални групи, но повисок апсорпционен капацитет — и до 670 мг-екв/100 г.

Механизмот на образува?е на хумусните киселини (хумификаци?а) не е целосно проучен. Според кондензациската хипотеза (М. М. Кононова, А. Г. Трусов) овие материи се синтетизираат од нискомолекуларни органски соединени?а. Според хипотезата на Л. Н. Александров хумусните киселини се образуваат при заемоде?ството на високомолекуларните соединени?а (белковини, биополимери), по што постепено се оксидираат и се распа?аат. Согласно двете хипотези во овие процеси се вмешани ензими кои се создаваат главно од микроорганизмите. Постои претпоставка за чисто биогено потекло на хумусните киселини. По многу сво?ства тие потсетуваат на темнообоените пигменти на габите.

Почвена структура

Структурата на почвата е физичката градба или структура на тврдиот дел и поровото пространство на почвата кои се обусловени од големината, обликок, количествениот сооднос, природата на заемните врски и распоредот на механичките елементи и агрегатите кои се состо?ат од нив.

Тврдиот дел од почвата е севкупноста на сите видови честички кои се нао?аат во почвата во тврда агрегатна состо?ба при природно ниво на влажност.

Поровото пространство во почвата е разнообразието на големини и форми на празнините ме?у механичките елементи и агрегатите на почвата кои се исполнети со воздух или вода.

Минералните почвени честички секогаш се обединети во агрегати со различна силина, големина и облик. Целата севкупност од агрегати кои се сво?ствени за почвата се означува како не?зина структура. Чинители на образува?ето на агрегатите се: набабрува?е, компреси?а и распукува?е на почвата во текот на циклусот на навлажнува?е-исушува?е и замрзнува?е-одмрзнува?е, коагулаци?а на почвените колоиди (од кои на?важна улога имаат органските колоиди), цементира?ето на честичките со малкурастворливи соединени?а, образува?е на водородни врски, врски ме?у некомпензираните електрични полнежи на кристалната решетка на минералите, адсорбци?а, механичкото разделува?е на честичките со хифите од габите, актиномицетите и коре?ата на растени?ата, агрегаци?ата на честичките при минува?ето низ цревата на почвените животни.

Определува?е на содржина на влага во почва во лаборатори?а.

Структурата на почвите укажува вли?ание на продорот на воздух во коре?ата на растени?ата, задржува?ето на влагата и развитокот на микробната заедница. Оптималната структура за развиток на растени?ата е таа во ко?а преовладуваат агрегати со големина од 0,25 до 7—10 мм (зем?оделски вредна структура). Важно сво?ство на структурата е не?зината силина, особено водозадржливоста.

Преовладувачкиот облик на агрегати е важен ди?агностички признак на почвата. Се разликуваат кружно-кубовидна (зрнеста, ритчеста), призмовидна (столбовидна, призматична) и плитовидна структура, како и низа на преодни форми и градации по големина. Првиот тип е сво?ствен за горните хумусни хоризонти и е со поголема порозност, вториот — за илуви?алните и метаморфните хоризонти, третиот — за алуви?алните.

Новообразува?а и вметнати материи

Новообразува?ата претставуваат збир од материи кои се создаваат во почвата при процесот на не?зино образува?е.

Широко распространети се новообразува?ата на железото и манганот, чи?а миграциона способност зависи од оксидационо-редукциониот потенци?ал и се контролира од страна на организмите, на?често бактерии. Тие се претставени со конкреции, корки и др. Во некои случаи се ?авува цементира?е на почвената маса со железен матери?ал. Во почвите, особено во сушните полусушните региони, се распространети варовнички новообразува?а: псевдомицелии, конкреции, коркови образува?а. Новообразува?ата на гипсот се исто така сво?ствени за сушните области, претставени со: гипсови рози и корки. Се сре?аваат и новообразува?а на леснорастворливите соли, силициум (прав во алуви?ално-илуви?ално диференцираните почви, опалови и халцедонови слоеви и кори, цевки), глинести минерали (кутани — насло?ки и кори кои се образуваат за време на илуви?алниот процес), често помешани со хумус.

Како вметнати се сметаат сите об?екти во почвата кои не се поврзани со процесот на почвообразува?е (археолошки наоди, коски, черупки на мекотели и праживотни, фрагменти од карпи, шут). Како вметнати материи се однесуваат и копролитите, црвоточините, кртовините и други биогени структури.

Течна фаза на почвата

Пове?е за оваа тема ?е на?дете на: Воден режим на почвата.

На?често поголемиот дел од водата во почвата преку на?различни сили се сврзува со честичките од тврдата фаза, што ?а намалува не?зината подвижност и достапност за растени?ата и микроорганизмите. На?прво механизмите со кои се држат овие две фази се високоенергетски и претставуваат подолготра?ни заемоде?ства, а потоа, со заситува?е на почвата со вода, се образуваат помалку силни врски. Влажноста при ко?а произлегува менува?ето на карактерот на силите кои ?а врзуваат водата со почвените честички се нарекува енергетска константа.

На?силно сврзана со честичките е адсорбираната влага. Таа се одликува со на?голема разлика од слободната вода — има поголема густина и вискозност, помала диелектрична константа и способност за раствора?е на материи. При не?зиното создава?е се издво?ува топлинска енерги?а. Почвата, нао?а??и се во рамнотежа со атмосферата, секогаш содржи одредено количество на вода (хигроскопска влажност), кое на определен начин е зависно од влажноста на воздухот. На?големото количество на вода, кое се задржува од почвените адсорпциони сили, соодветствува на максималниот адсропционен капацитет (МАК), ко? се постигнува при воздушна влажност од околу 95%.

Почвообразува?е (педогенеза)

Пове?е информации: Почвообразува?е

Основни чинители кои вли?аат врз процесот на почвообразува?е (или педогенеза) се климата, матичниот супстрат, растителноста и фауната, рел?ефот и геолошката старост на територи?ата, но и економската де?ност на човекот. Климата вли?ае на карактерот на раздробува?е на карпите, делува на топлинскиот и водниот режим на почвата, ги обусловува процесите во неа и нивниот интензитет и во голем степен ?а одредува растителноста и животинскиот свет. Матичниот супстрат при педогенезата се претвора во почва. Од неговиот гранулометрички (механички) состав и структурни особености зависат физичките сво?ства на почвата: водо- и воздухопропусливост, водозадржувачка способност и др., а следствено, водниот, топлинскиот и воздушниот режим, честотата на круже?е на материите во почвата и др. Минералошкиот состав на матичниот супстрат го определува минералошкиот и хемискиот состав на почвата и првобитната содржина на хранливи материи за растени?ата. Растителноста делува непосредно на почвата: коре?ата ?а структурираат почвената маса и од неа извлекуваат минерални хранливи елементи. Во природни услови, минералните и органските материи навлегуваат во почвата и во не?зината површност во вид на коренски и надземен опад. Годишното количество на опад се движи од 5–6 кг/ha во пустините и 10 кг/ha во арктичките тундри; до 250 кг/ha во влажните тропски шуми. Квалитативниот состав на опадот е различен. Опадот во почвата подлежи на де?ството на микрофлората, ко?а минерализира 80-90% од не?зината маса и учествува во синтезата на хумусните материи, кои се создаваат од производите на разложува?ето и микробните метаболити.

Претставниците на животинскиот свет (главно безрбетници кои живеат во горните хоризонти на почвата и ме?у растителните остатоци на површината) значително го забрзуваат разложува?ето на органските материи и придонесуваат во образува?ето на органо-минерални почвени агрегати, т.е. структури на почвата. Основното вли?ание на рел?ефот се огледува во распределбата на климатските (влага, топлина и нивните соодноси) и др. чинители на Зем?ината површина. Времето за развиток на зрелиот почвен профил зависи од различни услови и трае од неколку стотици до неколку ил?адници години.

Почвата како тема во уметноста и во популарната култура

• ?Зем?а, оган и вода“ - кус расказ на ирскиот писател Вили?ам Батлер ?е?тс од 1902 година.
• ?Зем?а и железо“ - песна на рускиот поет Никола? К?уев од 1916 година.
• ?Пофалба на зем?ата“ - песна на српскиот поет Бранко Ми?кови?.
• ?Зем?а и оган“ - песна на српскиот поет Бранко Ми?кови?.
• ?Зем?а“ - песна на рускиот поет Александар Прокоф?ев од 1952 година.

Поврзано

• Ацидносулфатни почви
• Агрофизика
• Кора
• Зем?оделска наука
• Фактори кои вли?аат на пропустливоста на почвите
• Показател на статии поврзани со почва
• Микоризни габи и складира?е на ?аглерод во почвата
• Капацитет на собира?е-отекува?е
• Биоразновидност на почва
• Втечнува?е на почвата
• Равенка за брзина на влага во почвата
• Почвена зоологи?а
• Ерози?а на обработлива површина
• Светски музе? на почва
• Црвеница
• Педологи?а
• Класификаци?а на почвите
• Киселост на почвата

Надворешни врски

Wikibooks

Англиските Викикниги нудат пове?е матери?ал на тема:

Historical Geology

Викицитат има збирка цитати поврзани со:

Почва

• Македонски почвен информативен систем
• Кратко видео кое об?аснува основите на почвата
• Компендиумот за почвени води (об?аснети сензорите за содржина на почвена вода)
• Global Soil Partnership
• FAO Soils Portal
• World Reference Base for Soil Resources
• ISRIC – World Soil Information (ICSU World Data Centre for Soils)
• World Soil Library and Maps
• Wossac the world soil survey archive and catalogue
• Канадско друштво за почвена наука
• Друштво за почвена наука на Америка
• USDA-NRCS Web Soil Survey
• European Soil Portal (wiki)
• National Soil Resources Institute UK
• Plant and Soil Sciences eLibrary
• Copies of the reference 'Soil: The Yearbook of Agriculture 1957' in multiple formats