车讯:大块头要“减肥”林肯新领航员最新消息
Неокласична економи?а | |
---|---|
![]() | |
Роден | 27 февруари 1867 Со?ертис, ?у?орк |
Починал | 29 април 1947 ?у?орк, ?у?орк | (возр. 80)
Националност | САД |
Поле | Математичка економи?а |
Алма матер | Универзитет ?е?л |
Вли?ани?а од | ?евонс, Гибс, Самнер, Бем-Ваверк |
Вли?аел врз | Фридман, Тобин, Моди?ани, Бернанке, Самнер, Кин, Але |
Придонеси | Фишерово правило Equation of exchange Ценовен индекс Debt deflation Филипсова крива Money illusion Fisher separation theorem |
Ирвинг Фишер (роден на 27 февруари 1867 - починат на 29 април 1947) бил американски економист, статистичар, пронао?ач и соци?алeн активист. То? бил еден од на?раните американски неокласични економисти, иако неговата подоцнежна работа на теори?ата за должничка дефлаци?а била прифатена од страна на постке?нзи?анската школа.
Фишер направил знача?ни придонеси и во побласта на теори?ата за општа рамнотежа. Неговото истражува?е за теори?ата за количеството на парите било основа на една посебна школа на макроекономската мисла, позната како "монетаризам".
Неговата теори?а за должничка дефлаци?а, како об?аснува?е на Големата криза, во голема мера биле игнорирани, но неговиот углед бил обновен во доцните 1950-ти. Така, денес, некои важни концепти се именувани по Фишер, како: Фишеровото равенство, Фишеровата хипотеза, ме?ународниот Фишеров ефект, и сл.
Животопис
[уреди | уреди извор]
Ирвинг Фишер е роден на 27 февруари 1867 година во Со?ертис, ?у?орк. Неговиот татко бил учител и свештеник ко? го поттикнал неговиот син да се труди да биде корисен член на општеството. И покра? тоа што израснал во религиозно семе?ство, то? подоцна станал атеист. Како дете, то? имашл извонредени математички способности и таленти.
Во 1884 година, по една недела од приемот Фишер на Универзитетот ?е?л, неговиот татко починал остава??и му 500 долари за неговото високо образование. По смртта на татко му, семе?ството се преселило во ?у Хевен и заедно некако успевале за врзат кра? со кра?. Голем придонес за тоа дал и Фишер со тоа што подучувал колеги за време на распустот и во текот на летото. И покра? ово? напорен начин на живот, сепак, то? постигнал одличен успех во неговите студии и добил голем бро? награди, особено за достигнува?ата во математиката.
Големо вли?ание врз Фишер имал Вилард Гибс, познатиот физичар, ко? предавал математика, и особено Вили?ам Греам Самнер, професор по економи?а, ко? му помогнал на Фишер да ги комбинира овие две науки. Резултатот била неговата докторска теза на математички аспекти на трошоците и цената.
Во 1893 година, Фишер отишол во Европа да учи виша математика. По неговото вра?а?е, то? предавал математика на Универзитетот ?е?л, а потоа во 1895 година се преселил во одделот за економи?а. Во 1898 година, точно десте години по пишува?ето на докторската теза, то? станал професор.
Математичар, статистичар, стопанственик, реформатор и учител, Фишер бил вистински човек со различни интереси. Кога бил во подоцнежните години, неговото мисле?е за капиталот, каматата и парите почнало да го привлекува вниманието што то? го заслужувал. Особено значаен бил придонесот на Фишер за статистиката, главно во теори?ата на индексите. Примената на математичките методи во економи?ата, то? се обидел да ги комбинира со методите на квантитативната анализа. Фишер бил плоден писател, то? об?авил дваесет и осум книги, од кои осумнаесет на економската теори?а, како и бро?ни статии во стручни и популарни публикации. Фишер починал во 1947 година, во ?у?орк, на 80 годишна возраст.
Научни достигнува?а
[уреди | уреди извор]Во делото "За куповната мо? на парите" (1911), то? го развил современиот концепт на односот поме?у промените во паричната маса и промените во општото ценовно ниво. Од 1912 до 1935 година, Фишер создал вкупно 331 документи, вклучува??и говори, писма во весници, статии, извештаи за владини органи, циркуларни писма и книги, каде го опишал сво?от план за одржува?е константна куповна мо? на доларот. Фишер сметал дека вредноста на доларот не треба да биде дефиниран преку тежината на златото, туку од страна на вредноста на златото, а оваа вредност може да се утврди од страна на индекс, врз основа на цената на дадено множество стоки. Фишер, исто така, бил прв економист ко? ?асно ?а разграничил разликата ме?у реалните и номиналните каматни стапки. То? посочил дека вистинската каматна стапка е еднаква на номиналната каматна стапка (онаа што ние го гледаме) минус очекувата стапката на инфлаци?а. Ако, на пример, номиналната каматна стапка е 12%, но лу?ето очекуваат инфлаци?а од 7%, тогаш реална каматна стапка е само 5%.
Тригодишната борба со туберкулозата, во почеток во 1898 година, го оставила Фишер со продлабочен интерес кон здрав?ето и хигиената. То? ги потенцирал вегетари?анството и вежба?ето и напишал бестселер, насловен како Како да се живее: Правила за здрав живот. То? бил основач или претседател на голем бро? асоци?ации и агенции, вклучува??и го и економетриското здружение и американското економско здружение. То?, исто така, водел и кампа?а за светскиот мир, здрава исхрана и здрав начин на живот и често ова се сметало како нешто ексцентрично од страна на неговите колеги.
Економски теории
[уреди | уреди извор]Фишеров индекс
[уреди | уреди извор]Фишеровиот индекс е групен индекс. Ово? индекс бил претставен од Ирвинг Фишер пред Американската статистичка асоци?аци?а во 1920 година. То? претставува геометриска средина на два групни индекси: едниот со пондерациони фактори од базичниот и другиот со пондерациони фактори од тековниот период.[1] Со други зборови, то? претставува комбинаци?а на Ласперовиот индекс (ко? ги користи цените од базниот период) и Пашеовиот индекс (ко? ги користи цените од тековниот период). Ово? индекс уште се нарекува идеален индекс, биде??и во на?голема мерка ги задоволува теоретските и математичките тестови, но неговото пресметува?е е мошне комплицирано и поради тоа во практиката не се применува често.[2]
Формулата за пресметува?е на индексот на цени
Фишеровата формула се користи кога цените и количините во два периода се разликуваат ме?у себе. Таа е составена од симболите P (цена) и Q (количина), па според тоа Po и Qo претставуваат цената и количината во базниот период, а P1 и Q1 претставуваат цената и количината во тековниот период.
На пример, во табелата се дадени производите: леб, млеко и путер, како и нивните цени и продадените количини во 2010 и 2012 година. Користе??и ?а 2010 како базна година, а 2012 како тековна, може да се пресмета Фишеровиот индекс.

Производ | цена-Po (2010) | количина-Qо (2010) | цена-P1 (2012) | количина-Q1 (2012) | QoPo | QoP1 | Q1Po | Q1P1 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Леб | 25 | 140 | 30 | 142 | 3500 | 4200 | 3550 | 4260 |
Млеко | 40 | 128 | 50 | 119 | 5120 | 6400 | 4760 | 5950 |
Путер | 95 | 34 | 100 | 32 | 3230 | 3400 | 3040 | 3200 |
Вкупно | 11850 | 14000 | 11350 | 13410 |
Фишерова квантитативна теори?а за парите
[уреди | уреди извор]Ирвинг Фишер ?а поставил сво?ата вари?анта на класичната квантитативна теори?а на парите или попозната како "трансакциона вари?анта на квантитативната теори?а". Суштината на неговата теори?а ?а чини познатата равенка:
- M * V = P * Y,
каде што М е количеството на парите, P e индексот на цените, Y e агрегатниот доход, а V e трансакционата брзина на оптокот на парите.
Тргнува??и од оваа равенка, Фишер го об?аснува неговото гледа?е на парите и факторите од кои зависат тие. Главни претпоставки на кои се заснова оваа теори?а се:
- Големината на произведените и реализираните стоки (агрегатниот доход) е одредена од факторите на производство, како: технологи?ата, акумулаци?ата на капитал и алокаци?ата на природните ресурси, кои се менуваат многу бавно и поради тоа, агрегатниот доход Y може да се третира како даден елемент.
- Брзината на оптокот на парите (V) е големина ко?а што кажува колку пати една парична единица била искористена за извршува?е на трансакциите. Фишер смета дека брзината на оптокот на парите е одредена од институционални услови, како: системот на пла?а?а, степенот на синхронизаци?а, кои се менуваат бавно и на долг рок, така што и V може да се смета како даден, фиксен елемент.
Со уредува?е на горната равенка во:
- M = 1/V *P * Y,
може да се заклучи дека зголемува?е на количеството на пари М, при константи големини на V и Y, ?е резултира во еднакво пропорционално зголемува?е на цените P. Оттука, во случа? на рамнотежа поме?у понудата и побарувачката на пазарот на пари, и константа брзина на оптокот на парите V, побарувачката на пари ?е биде функци?а единствено на агрегатниот доход.
Мd = P * Y/V
Теори?а за каматните стапки
[уреди | уреди извор]Теори?ата на Ирвинг Фишер за каматните стапки се однесува на номиналната каматна стапка i, за стапката на инфлаци?а π и реалнатa каматна стапка r'. Реалната каматна стапка r е каматната стапка приспособена за стапката на инфлаци?а. Притоа, односот ме?у овие три стапки е:
- (1 + i) = (1 + R)(1 + π) = 1 + R + π + R π
а, тоа е еквивалентно на:
- i = r + π (1 + R)
Така, според оваа равенка, ако π се зголемува за 1%, тогаш номиналната каматна стапка се зголемува за пове?е од 1%. Ова значи дека ако се познати r и π, тогаш може да се утврди номиналната каматна стапка. Од друга страна, ако се познати i и π, тогаш може да се утврди и r:
- 1 + r = (1 + i) / (1 + π)
или
- R = (з - π) / (1 + π)
Кога π е мала големина, тогаш r е приближно еднаква на i-π.
Теoри?а за должничка дефлаци?а
[уреди | уреди извор]Во 1933 година, Фишер предложил об?аснува?е за Големата криза врз основа на разликата поме?у нивото на цените и промената на цените - ефектот на дефлаци?а во контекст на презадолженост. Притоа, то? ги споредувал теори?ата на должничка дефлаци?а со динамичката депреси?а, процес за ко? то? излагал докази речиси 20 години порано, пишува??и за куповната мо? на парите (1911).
Фишер тврдел дека во било ко?а точка во времето, барем една економска активност (производство, потрошувачка, штеде?е, инвестиии) е во состо?ба на нерамнотежа. Економиите се речиси секогаш над или под рамнотежата (без разлика, дали тоа е инвестира?е во одреден сектор, или за производство на друг, или дали тоа е побарувачката на потрошувачите или заштедите, итн ..). И, на кра?от, овие нарушува?а се поврзани со презадолженост, проследено со дефлаци?а и тоа резултира со уште еден циклус на меур и несре?а. Ова е еден ма?епсан круг, биде??и за време на дефлаци?а цените одат надолу, во ме?увреме долгот останува константен. Ова води кон задолжува?е и пазарите на капитал бележат падови. Тоа, исто така, има вли?ание врз кредитите, доходот, побарувачката, БДП и вработеноста.Оттука, според Фишер, презадолженоста е главна причина за сериозните контракции на економската активност.
Нешто подоцна, ?он Ме?нард Ке?нз во неговата "Општа теори?а на вработеноста, каматата и парите", об?авена во 1936 година, покажал дека пазарната економи?а е типично во хронична состо?ба на нерамнотежа. Така, пазарните економии треба да бидат управувани преку експанзивна фискална политика (генерира?е на бу?етските дефицити за време на рецесиja и бу?етски суфицит во текот на експанзиja).
Теори?а на општа рамнотежа
[уреди | уреди извор]Фишер ?а об?авил сво?ата теори?а за определува?е на каматните стапки во 1907 година, а ревидираната и проширена верзи?а била об?авена во 1930 година. Фишер се опишувал себеси како застапник на "нетрпеливоста" како об?аснува?е на каматата, иако то? сфа?ал дека посто?ат две страни на пазарот: штеде?е и инвестиции, иако признавал дека реалните каматни стапки на моменти може да бидат нула или негативни. То? верувал дека во стационарна рамнотежа со константна потрошувачка, потрошувачите ?е бараат позитивна камата, и дека ?е се користат само оние технологии и можности за инвестира?е кои дозволуваат "стапка на поврат над цената". Во книгите на Фишер, теори?ата за општа рамнотежа е различна од теори?ата на Валрас, ко?а се однесува на целосната севкупност во економи?ата, што во тоа време било тешко за излага?е и разбира?е. Затоа, Фишер во сво?ата анализа користел само еден агрегат, стока, ко?а се произведува и консумира на различни датуми.
Методологи?ата на теори?ата на капиталот на Фишер е многу модерна. Неговите по?аснува?а за концептите на капитал и приход го довеле до формулира?е на проблемот како определува?е на временски патеки на потрошувачката, односно, приходи и за поединечните агенти и за целата економи?а. Тогаш, то? го поделил проблемот на двете страни: вкусови и технологии. Можеби на?впечатлива одлика е инсистира?ето на Фишер дека "доходот" е потрошувачка, вклучува??и ги потрошувачката на услугите и на тра?ните добра. Практично, според Фишер, доходот може да се мери како парична вредност или вредност во некои други добра, на стоки и услуги кои директно даваат корист.
Наводи
[уреди | уреди извор]Надворешни врски
[уреди | уреди извор]![]() |
Викиизвор има оригинални дела од или за: Ирвинг Фишер |
- Архива за истори?ата на економската мисла Архивирано на 24 март 2005 г.
- Страницата на New School for Social Research:
- Ирвинг Фишер 1867-1947. Архивирано на 3 ?уни 2004 г.
- Теори?а за инвестира?е Архивирано на 29 април 2008 г.
- Ракописи и архиви на ?е?л
|